یوهان کبیر

آقای صورت سنگی

«از من درباره استفاده از سه مدافع انتقاد می شود. یک چیز را خوب می دانم، فقط احمق ها می توانند در خانه بنشینند و به جای ساختن حتی یک چیز آشغال، به زمین و زمان ایراد بگیرند.»

درباره یوهان کرایف گفته می شد که همیشه آدمی سختگیر و جدی بود. برای پسری که دو سال بعد از جنگ جهانی دوم در خانواده ای کارگری و قحطی بعد از جنگ به دنیا بیاید، سختگیر
بود.
در دنیای بعد از جنگ جهانی دوم همه چیز در حال تغییر بود؛ از موسیقی بیتل ها بگیرید که انقلابی در دنیا به حساب می آمد تا نسل جدید اتومبیل هایی که شباهتی به ماشین های دوران جنگ نداشتند.

در این میان، سهم عمده تغییرات فوتبال در دوران جنگ، به نام هلند، رینوس میشل و یوهان کرایف ثبت شد. یوهان فرمانده یاغی آژاکسی بود که سردمدار فوتبال نوین شده بود؛ فوتبالی که توانسته بود خلاقیت بازیکنان را با سیستم های فوتبالی ترکیب کند و به توتال فوتبال برسد. وقتی آژاکس به رهبری کرایف موفق شد سه قهرمانی پیاپی اروپا را طی سال های 1971 تا 1973 به دست آورد، دنیا پسر موطلایی یاغی با شماره 14 را شناخته بود.

وقتی فینال باشگاه های اروپا در سال 1973 برای اولین بار از تلویزیون سراسر ایران پخش شد، با وجودی که آژاکس جزء تیم های محبوب ایرانی ها به حساب نمی آمد اما مرزهای محبوبیت کرایف حتی تا ایران گسترده شد. آخر همان فصل پیشنهاد هر دو باشگاه رئال مادرید و بارسلونا به دفتر رئیس باشگاه آژاکس رسیده بود. با اینکه آژاکس با رئال مادرید توافق کرده بود، کرایف تهدید کرد در صورت نرفتن به بارسلونا بازنشسته شود؛ ستاره ای که از بارسلونایی که داشت فراموش می شد، دوباره یک نام بزرگ ساخت.

کرایف، ستاره ای که باید او را با جیمز دین مقایسه کنند؛ فوتبالیستی که شبیه ما به ازای هالیوودی اش تابوشکن بود؛ سیگار می کشید، درست قبل از بازی ساندویچ می خورد، بداخلاق بود و چندان دل به تمرینات نمی داد اما وقتی به زمین می رفت، کارهایی می کرد که هیچ کس قادر به انجامشان نبود. مردی که الگوی نسل دوران خودش بود.

نام هایی که از فیلسوف تاثیر گرفتند؟

«وقتی توپرا در اختیار داری، گل نمی خوری. وقتی توپ را نداری، حریفت را پرس کن.» مالکیت و پرس، دو کلمه ای بود که کرایف وارد دایره لغات نیوکمپ کرد؛ کلماتی که ذهنیت بارسلونا را تغییر داد. اما سوال این است، حضور هشت ساله کرایف چه تاثیری بر بارسلونا گذاشته که این طور بارسای نسخه 2015 را وامدار ذهنیت او می دادند.

بعد از جدایی کرایف در سال 1996، بابی رابسون جایش را گرفت که سبک مربیگری اش الهام گرفته از ویک باکینگهام و دوران شاگردی او در وست بروموویچ بود. همان مربی ای که برای اولین بار به یوهان جوان در آژاکس بازی داد. لوییز فن خال به توصیه بابی رابسون از ژوزه مورینیو به عنوان دستیار سوم در باشگاه استفاده کرد و همه این نام ها باید از کاتالیزور کرایف برای اثبات شایستگی شان می گذشتند. تفکر کرایف در باشگاه تکثیر شده بود.

یک بار نام این باشگاه ها را مرور کنید؛ بارسلونا، بایرن مونیخ، منچستر یونایتد، ساوتهمپتون، پاریسن ژرمن، آژآکس و آیندهوون. مربیان این هفت باشگاه در همین فصل، در بارسای بعد از دوران کرایف سابقه حضور داشته اند و به نوعی از فلسفه او در تیم هایشان تبعیت می کنند. به قول پپ گواردیولا: «یوهان بزرگ معبد مقدس را ساخت و شغل ما حفظ آن است.»

مردی که یک پا داشت

کرایف مرد ضدریتم و ضدجریان دوران خودش بود. فرقی نمی کرد تصمیمش منجر به توی خطر افتادن موقعیت ورزشی اش باشد یا حرف هایی بزند که برایش دردسر درست کند. یوهان به ساختارشکن عادت کرده بود؛ چه در زمین فوتبال، چه روی نیمکت و چه در زندگی اش؛ « از مادرم یاد گرفته ام هر چیزی را قبول نکنم و این کار را نخواهم کرد.» به خاطر همین بود که حتی به قیمت تهدید به خداحافظی از تیم ملی در جام جهانی 1974 حاضر نشد پیراهن آدیداس را تنش کند چون از حمله های لفظی به دیکتاتور اسپانیایی، ژنرال فرانکو ترسی نداشت. به خاطر مشکلاتش با فدراسیون فوتبال هلند، از تیم ملی جدا شد و در جام جهانی 1978، برای تقبیح حکومت نظامی ها در آرژانتین، حاضر به همراهی هلند نشد.

کرایف مردی بود که فرقی نمی کرد رو به روی خبرنگاران ایستاده باشد یا توی آشپزخانه اش و هنگام کشیدن سیگار، او حتی اگر مزخرف می گفت، باز هم به استادی تمام این کار را می کرد و حرف هایش همیشه شنیدنی بودند. مردی که شبیه جمله هایش عاشق تناقض در زندگی بود. شبیه همه فیلسوف های تاریخ عجیب حرف می زد.

مردی که در پنجاه سالگی ادعا کرد به اندازه 100 سال زندگی کرده است. او مردی بود که بارسلونا 28 سال قبل از حضور او فقط دو قهرمانی لالیگا به دست آورد و هیچ وقت قهرمان اروپا نشد اما در 27 سال بعداز حضور او تا امروز، 13 قهرمانی لالیگا و پنج قهرمانی اروپا به دست آورده است. فیلسوفی که بالاخره تسلیم یکی از تناقض های زندگی اش شد: عشق به فوتبال و سیگار.